Art deco – sztuka ukrywająca się w zakamarkach codzienności

Art deco jest jednym z bardziej znanych i ponadczasowych kierunków we wzornictwie przemysłowym, architekturze wnętrz, rzemiośle oraz sztukach plastycznych. Jego wpływ można również zauważyć w modzie oraz przedmiotach codziennego użytku. Nazwa nurtu została formalnie ustalona podczas Międzynarodowej Wystawy Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego w 1925 roku. Mimo tego, że minęło blisko 100 lat od rozpowszechnienia się stylu, nadal można mówić o elegancji, jaką za sobą niesie.

W art deco można dostrzec pewne elementy kubizmu, secesji, Bauhausu oraz stylistyki baletów Diagilewa. Art deco pojawił się jako pewnego rodzaju zaprzeczenie secesji. Zaczęło się rozwijać nowoczesne projektowanie, które uwzględniało wpływ przedmiotów na otoczenie fizyczne i społeczne człowieka. Podjęto działania, które miały stworzyć styl w sztuce na wzór dawno minionych, który jednocześnie będzie wybiegał w przyszłość w poszukiwaniu wyrazu ekspresji dla nowoczesności świata. Ornamentyka jest naszpikowana licznymi motywami egipskimi i klasycznymi, geometrycznymi albo formami przedstawiającymi zwierzęta, akty lub promienie słońca. Natomiast nie można tutaj mówić o masowej produkcji. Początkowo, przedmioty tego stylu były raczej traktowane jako wyrafinowane dzieła sztuki, wykonane z luksusowych, naturalnych materiałów, takich jak kość słoniowa. Na tle minionych trendów, art deco wyróżnia łączenie innowacyjnych elementów z tymi, które były znane wcześniej. W przeciwieństwie to poprzedzającej styl secesji, sztuka stała się zorganizowana, dając przez to jasność przekazu zawartych treści. Wiele przedmiotów codziennego użytku zyskało uproszczoną, symetryczną formę o kontrastowej kolorystyce.

Urzekające elegancją wnętrza

Styl art deco inspiruje się tradycją europejską, kulturą Dalekiego Wschodu i starożytnym Egiptem. Te wszystkie elementy można znaleźć w stylizowanych pomieszczeniach. Poza rzucającą się w oczy harmonią i symetrią, we wnętrzu zwraca uwagę obecność gładkiego szkła, chromowanej stali, egzotycznego drewna i marmuru. Meble sprawiają wrażenie masywnych i ciężkich, z zachowaniem zgeometryzowanych linii i odpowiednich proporcji. Ich ozdobę stanowi dekoracyjny fornir. Niejednokrotnie są one lakierowane bądź emaliowane na wysoki połysk. Meble oraz dodatki mają raczej ciemne i intensywne barwy, toteż same wnętrza, dla zachowania kontrastu są w jasnej i stonowanej kolorystyce. Na dywanach i tkaninach pojawiają się liczne wzory. Bardzo popularne jest stosowanie obok siebie bieli i czerni oraz popularnej szachownicy na posadzce.

Osoby, które chcą w swoich domach wprowadzić stylistykę art deco, muszą zdawać sobie sprawę z tego, jak odmienna jest ona od współczesnego wyposażenia wnętrz. Nie ma jednak konieczności jednorazowej aranżacji całego pomieszczenia, nie raz wystarczy dodać odpowiednie dekoracje, które będą odzwierciedleniem stylu. Oczywiście nie wolno zapominać o tym, że wszystkie elementy wnętrza powinny tworzyć spójną całość.

Styl art deco może pojawić się w każdym pomieszczeniu. W kuchni można zastosować meble, które wprowadzą w nastrój z ubiegłego wieku lub użyć delikatniejszych akcentów, jak choćby zdobienie stołu. W sypialni może się pojawić solidne hebanowe łóżko o opływowym kształcie. Gładkie i płynne linie, jakie mogą zostać zastosowane, sprawią, że będzie ono wyglądało idealnie uporządkowane. Doskonałą dekoracją będzie stylowa toaletka z lustrem uzupełnionych o ozdobne szlify i prostymi szufladami o złotych uchwytach. Do sypialni w stylu art deco bardzo często wybierana jest wcześniej wspomniana biel i lekkie materiały z geometrycznym wzorem. Z kolei przy aranżacji salonu nie należy mieszać zbyt wielu barw, tak aby zachował swoją szykowność i godnie pełnił funkcję reprezentacyjną. Należy także rozważyć, czy korzystniejsze będą stylizowane meble, czy może antyki. W domu efektownie wygląda klasyczny kominek, a przy nim idealnie komponują zegary i zdobione komody. Jeżeli dodatkowo meble są białe, dodadzą salonowi wytwornego charakteru. W łazience dużą rolę odgrywają lustra oraz ciekawe aranżacje oświetleniowe. Często stosuje się także wspomnianą czarno – białą szachownicę na posadzce.

Architektura w stylu Art Deco

Art deco to nie tylko styl zdobiący wnętrza, ale również całe budynki. Tutaj również istotne jest zachowanie geometryczności. W projektach architektonicznych można zauważyć pewien rodzaj oscylacji między tradycją a awangardą. Chociaż wille przypominają kanciaste bryły, są nacechowane innowacyjnością, która w dużej mierze wiąże się z opływowymi kształtami zewnętrznych elementów. Część z nich ma charakter futurystyczny. Na styl art deco są również przerabiane i odnawiane budynki z drugiej połowy ubiegłego wieku. Przejawiał się także w budowaniu wielkich liniowców i transatlantyków, gdzie luksus i przepych szedł w parze z prestiżem. Ogromne znaczenie dla architektury art deco miała wspominana już wystawa w 1925 roku. Byli obecni na niej artyści i architekci z różnych stron świata. Wśród gości był m.in. francuski przedstawiciel sztuki w metalu Edgar Brandt. Wprowadził on motyw fontanny, który w późniejszym czasie pojawiał się w dekoracji wielu budynków Stanów Zjednoczonych. To właśnie w Stanach styl art deco w budownictwie rozwijał się najprężniej, zwłaszcza przez budowanie licznych drapaczy chmur. Architektura w tej stylistyce nie od początku budziła zaufanie a wieżowce były bardziej podziwiane ze względu na swoją konstrukcję niż wygląd. Zostały one docenione dopiero w latach 70-tych XX wieku.

Ubrana w sztukę

Najbardziej znanymi projektantami mody epoki art deco byli Paul Poiret oraz Coco Chanel. Życie zawodowe i prywatne Poireta były ze sobą w ścisłym połączeniu, toteż, gdy żona artysty była w ciąży, zaprojektował dla niech sukienkę bez tradycyjnego w tamtejszych czasach gorsetu. W 1908 roku zaprezentował więcej tego typu modeli. Suknie miały wysoko podniesiony stan, staniki z dużym dekoltem, luźne spódnice, a jako dodatek małe rękawiczki. Równolegle pojawiały się miękkie i dosyć obszerne płaszcze wieczorowe z aksamitu o mocnych barwach, pokrytych złotym haftem lub oblamowane futrem. Wyraźnie można było zauważyć przenikanie do art deco inspiracji z Dalekiego Wschodu i Hiszpanii. Efektem inspiracji kultury Wschodniej było pojawienie się tzw. spódnicy – spodni. Wzbudziło to wiele emocji głównie przez wzgląd na haremowe pochodzenie stroju. Następnie powstały luźne suknie o nasyconych kolorach, uzupełniane równie luźną tuniką. Z kolei na głowach paryżanek pojawiały się turbany z piórami, a na szyjach długie sznury pereł. Uzupełnieniem ubioru były perfumy o egzotycznych zapachach. Owocna twórczość Poireta rozwijała się aż do wybuchu I wojny światowej, kiedy to został zwerbowany do wojska.

Aby dostosować się do realiów wojny, paryscy projektanci stworzyli dwuczęściowe spódnice do połowy łydki i krótkie żakiety w brunatnozielonych kolorach. Po zwolnieniu ze służby wojskowej, Poiret także wrócił do projektowania a wśród modeli odzwierciedlających jego dawny styl, pojawiły się spódnice typu „abażur”. W latach 1918 – 1925 Poiret zaczął tracić na popularności, co było spowodowane coraz większą liczbą projektantów. Dom mody sióstr Wallot obok tradycyjnych koronek wprowadził elementy stylu chińskiego. Wzory orientalne zaczęły dominować. Stylistyka art deco została poszerzona o motywy egipskie, z dominacją koloru złotego i czarną kreską na oku w makijażu pań. Podsumowaniem tej egzotyki w stylu była Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w 1925 roku w Paryżu. Swoje modele zaprezentowały domy Wallot, Wartha, Lanvin i Jenny. Zerwanie z orientalizmem oraz wpływ kubizmu sprawiły, że stroje stały się bardziej geometryczne i ujednolicone kolorystycznie. Zaczęły przeważać zastawienia bieli z czernią oraz motywy geometryczne, jak zygzaki, kółka i prostokąty.

W kolejnych latach na arenie mody pojawiła się wiodąca później prym Coco Chanel. Proponowane przez nią fasony były w pewnym sensie zbliżone do tego, co było popularne w czasie wojny, nowością jednak były miękkie tkaniny, które do tej pory były stosowane tylko przy szyciu bielizny. Jej stroje miały być wygodne i praktyczne zarazem. Słynny kostium projektantki składał się z żakietu w formie blezera oraz spódnicy plisowanej lub zaprasowanej. Całość szyta była z miękkiej wełny albo jerseyu w stonowanym kolorze. Uzupełnieniem była biżuteria złożona z pereł i złotych łańcuszków. Równie dużą i ponadczasową popularność zyskała jej „mała czarna” – prosta, dopasowana sukienka z wycięciem przy szyi. Zgodnie z trendami art deco, w projektach Coco Chanel również pojawiały się geometryczne motywy.

Istotną rolę w odegrała biżuteria, która zmieniała się wraz ze zmianą trendów. Począwszy od elementów uzupełnionych o prawdziwe pióra egzotycznych ptaków i wzory indyjskie, przez broszki – skarabeusze w dobie „manii egipskiej” i liczne ozdoby nawiązujące do kultury chińskiej. W broszkach i bransoletach często pojawiały się także motywy kwiatowe. W czasie, kiedy tak popularne były stroje Coco Chanel, biżuteria stała się bardziej geometryczna, oparta głównie na kołach i prostokątach.

Dzięki takim filmom jak „Wielki Gatsby”, art deco przeżywa swój renesans i pojawia się w wielu kolekcjach renomowanych domów mody. W ubrania o tej stylistyce są wyposażone również niektóre sieciowe sklepy obecne na polskim rynku. Podobnież ze sztuczną biżuterią. Chociaż na co dzień nie myślimy o tym, co należy do świata sztuki, art deco pokazuje, że towarzyszy nam ona na każdym kroku. Zwracamy uwagę na to, by elementy dekoracyjne w mieszkaniu dobrze się razem komponowały, nieświadomi tego, że projektanci inspirowali się tym stylem. Podobnie z odzieżą i biżuterią, których podobne fasony i wzory są zbliżone w wielu sklepach. Na niejednej twarzy malowałoby się zdziwienie, po informacji, że kwadratowe kolczyki, jakie są w uszach kobiety należą włączają się w dorobek art deco.

Bibliografia:
Anna Sieradzka, Artyści i krawcy. Moda art deco, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993
Maja Baum, Art Deco część I, https://architekturaibudownictwo.blogspot.com/2008/03/art-dco-cz-i.html; data dostępu: 27.05.2014
Andrzej Olszewki, Architektura Art Deco w Ameryce, https://www.muzeumpulaski.pl/html/artdeco.html; data dostępu: 27.05.2014
Styl art deco, https://www.e-aranzacje.pl/a/9977,styl-art-deco; data dostępu: 27.05.2014
Czym charakteryzują się meble w stylu Art Deco?, https://www.centrum-marino.pl/czym-charakteryzuja-sie-meble-w-stylu-art-deco/; data dostępu: 27.05.2014
Art Deco, https://portalwiedzy.onet.pl/29311,,,,art_deco,haslo.html; data dostępu: 27.05.2014
Cechy charakterystyczne stylu art deco, https://www.art-decco.pl/cechy-charakterystyczne-stylu/; data dostępu: 27.05.2014

Komentarze

komentarze