Wolność w łupinie orzecha – Ludmiła Murawska-Peju

Wolność w łupinie orzecha Ludmiły Murawskiej-Peju to autobiografia zupełnie różna od pozostałych. Jakby odrzucone w artystycznej twórczości ramy i konwenanse nie obowiązywały również w formie pisanej. A sama forma wyposażona została w język wyjątkowo piękny.

 Biografia malarki i aktorki pozbawiona jest ścisłej chronologii, która nadaje rytm i prowadzi przez kolejne, uporządkowane koleje losu. W opowieści życia ton narzuca najpierw wojna i tułaczka dziewczynki z rodziną pod niejednokrotnie niemieckim ostrzałem, następnie okres socjalistyczny naznaczony świadomym buntem dorastającego człowieka.

„W mokre dni, w izbie kładłam na pieńku papierki i akwarele, malowałam spokój, urodę, dostatek.”

Walka o samostanowienie

Tytułowa wolność nie została dana. Stanowiła wartość, którą trzeba było samemu wyrwać nieraz ryzykując życiem, a następnie pielęgnować i chronić. Wolnością stała się sztuka otaczająca artystkę od maleńkości. Bowiem Ludmiła Murawska dorastała przy wuju, pisarzu, Ludwiku Heringu. Zaś przy boku Heringa stał niezmiennie przyjaciel, malarz, Józef Czapski.

Uzdolnioną, odnoszącą pierwsze sukcesy malarskie Murawską trzykrotnie usuwano z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, przy czym zawsze przywracano. To tu kształciła się pod okiem profesora Artura Nacht-Samborskiego. W dobie socrealistycznych ograniczeń i drastycznych konsekwencji twórczej swobody, droga pod prąd, lecz w zgodzie ze sobą, stanowiła ogromne wyzwanie.

„Byłam tratowana, ale nie stratowana i ciągle żyję”.

Artystyczne trio

Oryginalność Wolności w łupinie orzecha przejawia się w zupełnie swobodnym podjęciu życiowej opowieści. Zamiast sztampowej chronologii otrzymujemy wspomnienia niejednokrotnie powielane za przyczyną przytaczanych wywiadów. Jednak  znajomość treści nie drażni, przeciwnie – pozwala głębiej wejść w sytuacje i postaci. Intymność potęgują rezonujące mocne słowa określające emocje wypływające z konkretnych wydarzeń.

Ogromna część pamiętnika wypełniona została  Mironem Białoszewskim – którego, notabene, mentorem był wspomniany już Hering. Skoro o wymienionych pisarzach mowa, nie brakuje dokładnie opisanego, istotnego wątku Teatru na Tarczyńskiej, za którym przyszedł Teatr Osobny. Oba prywatne teatry były wynikiem współpracy trójki artystów. Spiętrzona najwyższej próby słowami, obrazami i  ekspresją twórczość znalazła ujście na deskach, przed publiką. Z obiema enklawami wolnej sztuki mniej lub bardziej ściśle wiązały się wielkie nazwiska: Artura Sandauera, Jerzego Waldorffa, Krzysztofa Komedy  a nawet Jeana-Paula Sartre i Simode de Beauvoir.

Poniekąd koniecznym następstwem wymienienia nazwiska Sartre’a jest przywołanie osoby Marcela Peju. Początkowo niedookreślona więź artystki i sekretarza generalnego Les Temps Modernes, pisma francuskiego egzystencjalisty, uwieńczona została małżeństwem. Niestety, socjalistyczne macki także na polu najbardziej osobistej relacji nie mogły odmówić sobie ingerencji. Rzeczywistość stała się polem rozdzierających wyborów.

 „Długo przetrwaliśmy w komunistycznym świecie, mieliśmy dużo szczęścia. Teraz jednak miały nam zostać odebrane te niewielkie, życiowe łupiny i skorupki, w których trwała odrobina osobistej wolności. Niszczenie malarstwa było symbolicznym końcem naszego świata.”

 Wolność w łupinie orzecha to poruszający – nomen omen – obraz walki o siebie i wyznawane wartości. Mimo odgórnie przyznanej systemowi państwowemu racji. Choć okupione wieloma wyborami i wyrzeczeniami, udało się Ludmile Murawskiej-Peju samostanowienie doskonale spuentowane hamletowskim wyznaniem:

„Zamknięty w skorupce orzecha, jeszcze czułbym się władcą nieskończonych przestrzeni.”

Za egzemplarz do recenzji dziękujemy wydawnictwu Czarna Owca

Komentarze

komentarze