"Mózg. Opowieść o nas" - David Eagleman

W ciele każdego z nas rezyduje około 1,5-kilogramowy zawiadowca przetwarzający każdy aspekt naszego życia. Wzrok, węch, zborność ruchów, ale też niespodziewane ujawniony instynkt mordercy, synestezja czy choćby iluzoryczne postrzeganie – wszystko zależy od mózgu. My sami od niego zależymy.

„Mózg. Opowieść o nas” to fantastyczna lektura o centrum dowodzenia, które każdy z nas ma w sobie. Na ile mózg determinuje nasze życie, a w jakiej mierze i jak my sami wpływamy na formowanie się tegoż bezcennego, ciągle niedostatecznie poznanego organu?

Co się dzieje w naszych głowach?

Książka Davida Eaglemana uświadamia, jak ważne jest stymulowanie mózgu praktycznie od urodzenia. W momencie narodzin narząd jest w podstawowym stopniu zakodowany – dzięki temu oddychamy czy też płaczemy, a jednak połączenia i rozgałęzienia synaptyczne dopiero się kształtują. Wszelkie zaniedbania oraz niedostarczanie wystarczających bodźców „do obróbki” będą skutkować w przyszłości nieprawidłowym rozwojem. Na czym ów rozwój polega i jak wygląda? Poza indywidualnymi cechami każdego z nas determinowanymi przez środowisko, nieświadomie poruszamy się wewnątrz pewnych schematów: dla przykładu, do około 25. roku życia nasze mózgi są plastyczne i nadal podlegają formowaniu. Jako że nie są one bezpośrednio wystawione na „działanie” rzeczywistości, pobierają ją i na swój sposób przetwarzają dzięki naszym zmysłom. Z czasem nasze mózgi zaczną również starzeć się, więc – co istotne – im więcej wyzwań będziemy przed nimi stawiać zmuszając do ustawicznego wysiłku, tym większą mamy szansę – w przypadku otępienia starczego – na spowolnienie procesów chorobowych.

„Potraktujmy przez chwilę mózg jako skrzynkę narzędziową. Jeśli jest ona dobrze wyposażona, to zawiera wszystkie narzędzia potrzebne do wykonania danej pracy. Kiedy potrzebujemy wykręcić jakąś śrubę, możemy wyjąć z niej klucz nasadowy; jeśli akurat nie ma w niej klucza nasadowego, możemy sięgnąć po klucz płaski; jeśli takiego też nie znaleźliśmy, spróbujemy użyć kombinerek. Tak samo rzecz się ma w przypadku dobrze wyposażonego w funkcje poznawcze mózgu: nawet jeśli wiele z dróg zostanie utraconych w wyniku degeneracji niektórych obszarów, mózg i tak będzie potrafił znaleźć inne rozwiązania”.

Powyższy cytat świetnie odzwierciedla przykład pewnej młodej pacjentki, której neurolodzy w wyniku choroby (by ochronić dziewczynkę przed całkowitym paraliżem) usunęli jedną z półkul mózgu. Rehabilitacja wykazała, że druga półkula podjęła funkcje utraconej na tyle, iż jakość życia praktycznie nie pogorszyła się.

Mnóstwo pytań nie bez odpowiedzi

Jak rejestrujemy czas podczas nagłej, stresującej sytuacji? Co stanie się, gdy odważymy się spędzić nieco czasu w komorze deprywacji sensorycznej bądź założymy okulary z pryzmatem? Dlaczego nie jesteśmy w stanie jednocześnie widzieć dwóch różnych obrazów przyglądając się iluzjom? W jaki sposób odczucie komfortu/ dyskomfortu wpływa na nasze decyzje? Czym jest dehumanizacja i jakie pociąga za sobą zagrożenia? Wymienione pytania sygnalizują zaledwie niewielką część poruszonych w fantastycznie błyskotliwy, przystępny i barwny sposób zagadnień.

Opowieść poparta jest licznymi badaniami i doświadczeniami, co – poza lotną, inspirującą treścią – wzbudza chęć zgłębiania wiedzy o mózgu i jego niesamowitych zdolnościach. Zamieszczone ilustracje pozwalają lepiej wyobrazić sobie budowę naszej „istoty zmiennokształtnej” oraz uruchamiają świetną zabawę, gdy poddając się złudzeniom optycznym doświadczamy „odkształcenia” percepcji.

Czynności, na których nie skupiamy się, które wydają nam się być banalne jak choćby czytanie książki, unoszenie filiżanki kawy i wiele innych, drobnych zajęć, stanowią nie lada wyzwanie dla mózgu, angażują rzeszę neuronów, które muszą wejść ze sobą w reakcję, by możliwy był efekt w postaci naszego czynu. Jeśli dotąd nie postrzegaliście w ten sposób codziennych nawyków, gwarantuję, że zaczniecie.

Jak bardzo ubogi i miałki byłby otaczający świat, gdyby nie nasze spojrzenie i recepcja rzeczywistości dowiecie się sięgając po nieniejszą fascynującą pozycję!

Za egzemplarz do recenzji dziękujemy Wydawnictwu ZYSK I S-KA