„Chłopiec w pasiastej piżamie” – John Boyne

„Chłopiec w pasiastej piżamie” Johna Boyne’a porusza dziecięcym spojrzeniem na realia wojenne, różnice narodowe i świat sztucznie podzielony drutem kolczastym. Drutem – granicą między życiem predystynowanym, a nieuchronnie zmierzającym ku zagładzie.

W związku z objęciem przez ojca 9-letniego Bruna stanowiska komendanta obozu koncentracyjnego, chłopiec wraz z siostrą i rodzicami przeprowadza się z Berlina do Polski. Ponury dom, w którym służbę pełnią obozowi więźniowie, a jedynymi gośćmi są nazistowscy oficjele, niczym nie przypomina sielanki, w której dotąd dorastały dzieci. Bruno, zapalony miłośnik przygód, wbrew zakazom zbliża się do obozu poznając przesiadującego przy siatce Szmula – swojego rówieśnika, polskiego Żyda. Między chłopcami zaczyna nawiązywać się bliska więź. Choć dzieli ich ogrodzenie dobitnie odznaczające dwa skrajnie różne światy, przyjaźń wykracza poza nienaturalnie narzucone granice. Przekracza je, doprowadzając do nieuniknionej tragedii…

Ponad barierami

„-Gdy wreszcie pociąg się zatrzymał – ciągnął Szmul – znaleźliśmy się w okropnie zimnym miejscu i wszyscy musieliśmy iść tu na piechotę.
– A myśmy mieli samochód – rzekł Bruno, już na głos.
– I zabrali mamę, a mnie z tatą i Józefem wsadzili do tych domków, i tak tam siedzimy.
Szmul wyraźnie posmutniał, a Bruno nie zrozumiał, dlaczego, bo jakby się zastanowić, nie było to aż takie straszne i właściwie to samo, co się przytrafiło jemu.
– Dużo tam mieszka chłopców? – spytał Bruno.
– Setki – odpowiedział Szmul.
Bruno wytrzeszczył oczy.
– Setki? -–powtórzył zaskoczony. – Kto to widział? Po tej stronie ogrodzenia w ogóle nie ma się z kim bawić.
– My się nie bawimy – oświadczył Szmul.
– Nie bawicie się? A to niby czemu?
– Ciekawe, w co? – Szmul wyraźnie się zmieszał.
– No, nie wiem – odrzekł Bruno. – Można pograć w piłkę. Czy bawić się w odkrywców.”

Oczami dziecka

Uderza fakt, iż w ramach literatury obozowej na czytelnika oddziałują niekoniecznie opisy brutalnych poczynań dokonujących się w obrębie obozu koncentracyjnego. O ile opisy Tadeusza Borowskiego, polskiego wybitnego pisarza, nie pozostawiały marginesu na jakiekolwiek domysły, paraliżowały dziennikarską dokładnością ilustrowania obserwowanych zbrodni, o tyle perspektywa Boyne’a jest zgoła inna, a jednak nie sposób jej odmówić silnego rezonowania.

Czytelnik przejmuje pryzmat postrzegania dzieci, które niezależnie i odgórnie zostały wtłoczone w okrutny świat eksterminacji, pod znakiem której stoi II wojna światowa.

O kondycji ludzkiej…

Choć wielu z nas kojarzy poruszający filmowy obraz „Chłopca w pasiastej piżamie”, stanowczo polecam sięgnąć po książkowy pierwowzór. Warto podkreślić sam język, jakim operuje narrator historii. Wiernie odzwierciedla prostotę myślowo – pojęciową 9-letniego bohatera. Brak wydumanych przemyśleń i nakreśleń sytuacji pozwala łatwiej i głębiej wejść w świat dziecka rejestrującego rzeczywistość. Bruno przepuszcza otoczenie przez filtr dotychczas znanego sobie świata. Zdziwienie, iż na terenie obozu nie ma kawiarenek, myśl, iż posiniaczona twarz młodego przyjaciela – więźnia jest prawdopodobnym efektem przewrócenia się podczas jazdy na rowerze oraz wiele elementów składa się na makabryczny odbiór świata za drutem kolczastym. Człowieczeństwo i zdolność do refleksji nie spoczywa po konkretnej stronie obozowego drutu – zawsze pozostaje ponad.

Za egzemplarz do recenzji dziękujemy:

Komentarze

komentarze